به گزارش خبرگزاری مهر، ادامه نتایج نظرسنجی بانک مرکزی از طرح اصلاح پول ملی از طریق مراجعه حضوری به خانوارها و اصناف و مقایسه آن با نظرسنجی پایگاه اطلاع رسانی این بانک به شرح ذیل است. 

* از جامعه آماری مورد بررسی، 41 درصد با طول و عرض متفاوت برای هر یک از قطع ها و 33.9 درصد با طول و عرض ثابت نظیر قطع های ایران چک های فعلی برای اسکناس ها موافق بوده اند. 18.5 درصد نیز برای تشخیص قطع های مختلف اسکناس، طول متفاوت و عرض ثابت را مناسب دانسته اند.

الف- در حوزه خانوار 42.1 درصد افراد عقیده داشتند برای تشخیص قطع های مختلف اسکناس لازم است از طول و عرض های متفاوت استفاده شود و 34.4 درصد طول و عرض ثابت را ترجیح داده اند.

ب- در حوزه صنوف، 37.7 درصد با طول و عرض متفاوت و 32.2 درصد با طول و عرض ثابت برای قطع های مختلف اسکناس موافق بودند.

* بیشترین رای پرسش شوندگان در نظرسنجی حضوری برای نام اسکناس تومان بود (57.2 درصد) . بقیه موارد به شرح جدول زیر می باشد. جزئیات نظر خانوارها و صنوف به تفکیک در ادامه آورده شده است.

جدول9- نظر پاسخگویان نسبت به نام اسکناس 

الف- در حوزه خانوار، 59.5 درصد تومان، 12.6 درصد پارسی و 6.6 درصد ریال را برای نام اسکناس مناسب می دانستند. نام آریا با 5.7 درصد و ایران با 4.6 درصد در مرتبه های بعدی قرار داشت.

ب- در حوزه صنوف، 50.7 درصد به واژه تومان، 18.7 درصد به پارسی و 9.9 درصد پاسخ دهندگان به نام ریال رای دادند. نام آریا با 7.4 درصد و ایرانی با 3.3 درصد آرا در مرتبه های بعدی بودند.

* 28.3 درصد از مشارکت کنندگان در نظر سنجی حضوری با نام ریال برای سکه موافق بودند. بقیه موارد به شرح جدول زیر بوده و تحلیل نظرات گروه های خانوار و صنوف در ادامه ارائه شده است.

جدول 10- درصد پاسخگویان به نام سکه 

الف- در حوزه خانوار برای نام سکه بیشترین رای به ریال اختصاص داشت (29 درصد). پس از آن تومان (26.9 درصد)، پارسی (11.4 درصد) و بهار (7.1 درصد) بیشترین سهم را دارا بودند.

ب- بخش صنوف نیز ریال را برای نام سکه بیش از همه پیشنهاد داشت (26.3 درصد) و پس از آن تومان (20.9 درصد)، پارسی (15 درصد)، دریک (9.9 درصد) و قرآن (8.4 درصد) قرار داشتند.

* 46.2 درصد پرسش شوندگان در پاسخ به سئوال مربوط به نام های ترکیبی پیشنهادی، به ترکیب "تومان و دریک" و 20.1 درصد به ترکیب "پارسی و دریک" برای نام پول اصلی و فرعی رای دادند.

جدول 11- درصد پاسخگویان به ترکیب های پیشنهادی برای نام اسکناس و مسکوک 

الف- در حوزه خانوار 48.1 درصد ترکیب " تومان و دریک" و 18.5 درصد ترکیب "پارسی و دریک" را برای نام اسکناس و سکه پیشنهاد دادند.

ب- در بخش صنوف، 40.6 درصد ترکیب "تومان و دریک" و 24.7 درصد ترکیب "پارسی و دریک " را برای نام اصلی و فرعی پول می پسندیدند.

* در سئوال مستقل دیگری 70.3 درصد شرکت کنندگان اعلام کرده اند که ترکیب نامهای "تومان و ریال" برای نام اسکناس و مسکوک مناسب است. این نسبت برای خانوارها 72 درصد و برای صنوف 65.3 درصد بود.

برخی نامهای پیشنهادی برای پول جدید غیر از موارد ذکر شده در پرسشنامه به شرح زیر بوده است: برای اسکناس: توران، تاجیک، آفتاب، آذر، خلیج فارس، دریا، زر، پارسیان، لیره و پارا

برای سکه: گوهر، قیراط، وحدت، میلاد، پارسه، آریا، پرشیا، میهن، کاسپین و قرش بود.

مجموعه اطلاعات اخذ شده در رابطه با نام و پول نشان می دهد که اکثر پرسش شوندگان با توجه به ویژگی های تحصیلی، اجتماعی و شغلی که دارا می باشند، تمایل به حفظ نام های فعلی دارند که دلیل اصلی آن چسبندگی به شرایط گذشته به دلیل نگرانی از مشکل بودن تطبیق با شرایط جدید می باشد.

* 17 درصد از شرکت کنندگان در نظر سنجی گردش موقتی هم زمان دو پول جدید و قدیم را برای تطبیق با شرایط جدید موافق بودند و 37.7 درصد مدت یک سال برای هم زیست دو پول را کافی دانسته اند.

الف- 72.8 درصد از اعضای خانوارها عقیده داشتند که باید دو پول قدیم و جدید گردش موقتی همزمان داشته باشند و 38.3 درصد مدت یک سال برای این امر را کافی دانسته اند.

ب- 65.7 درصداز فعالین صنوف با گردش همزمان دو پول موافق بودند و 36 درصد یک سال را کافی دانستند.

* نکته آخر آن که 74.6 درصد جامعه آماری با افزایش سهم سکه در مبادلات مالی جامعه به جای اسکناس مخالف بوده اند. افراد مخالف با افزایش سهم سکه در مبادلات در حوزه خانوارها 74.2 درصد و در حوزه صنوف 75.9 درصد بوده است.

2- مقایسه نتایج نظرسنجی حضوری و پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی

نتایج نظرسنجی پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی در دو ماه پس از آغاز به کار در بسیاری موارد متفاوت با آنچه است که از نظر سنجی حضوری اداره آمار بانک مرکزی به دست آمده است. در توجیه این اختلافات مهم ترین عامل تفاوت شرکت کنندگان در دو شیوه هه پرسی است که در ادامه بدان پرداخته می شود:

تفاوت شرکت کنندگان در نظر سنجی پایگاه اطلاع رسانی

الف- میزان مشارکت زنان در نظرسنجی پایگاه اطلاع رسانی در دو ماه اول ( حدود 20 درصد) به مراتب کمتر از میزان مشارکت آنان در مراجعه حضوری آمارگیران (43.1 درصد) است. این موضوع تا حدی ناشی از دسترسی کمتر خانم ها به اینترنت و از سوی دیگر به دلیل مراجعه آمارگیران به منازل بوده است. به ویژه آنکه خانم هایی که برای نظرسنجی میدانی به آنها مراجعه شده، خانه دار بوده اند.

ب- مقایسه پاسخ های داده شده به سئوال مربوط به گروه سنی شرکت کنندگان نشان دهنده سهم غالب جوانان در هر دو نظرسنجی است. اما نکته شایان ذکر آن که در پرسشنامه حضوری، سهم گروه سنی بالای 55 سال، 17.1 درصد است و سهم گروه بالای 60 سال در پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی بسیار ناچیز و در حدود 1 درصد است. این امر می تواند ناشی از عدم دسترسی یا رغبت آنان به اینترنت باشد. لذا در نظر سنجی حضوری سهم نظرات افراد بالای 55 سال تا حد زیادی بر نتایج تاثیرگذار بوده است.

ج- در پاسخ به میزان تحصیلات، 84 درصد از مشارکت کنندگان پایگاه اطلاع رسانی را افراد دارای تحصیلات دانشگاهی تشکیل می دهند؛ در حالی که سهم غالب مشارکت کنندگان در مراجعه حضوری به افراد دیپلم و زیر دیپلم اختصاص دارد.

د- شرکت کنندگان در نظر سنجی پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی را عمدتا شاغلین (51 درصد) تشکیل داده اند و در آن ، سهم خانم های خانه دار و مستمری بگیران که در نظر سنجی حضوری طیف عمده ای را تشکیل می دهند، بسیار اندک و حدود 1 درصد است.

تطبیق نتایج پرسش های کلیدی دو همه پرسی

با توجه به تفاوت کیفی شرکت کنندگان، بدیهی است نتایج دو نظرسنجی در خصوص سایر پرسش ها اختلاف قابل توجه از خود نشان دهد. در ادامه برخی از این تفاوت ها تحلیل شده است:

الف- نخستین اولویت 64 درصد از شرکت کنندگان در نظر سنجی پایگاه اطلاع رسانی در استفاده از ابزارهای پرداخت. ابزارهای الکترونیک است؛ در حالی که شرکت کنندگان در نظر سنجی حضوری اسکناس و مسکوک را به سایر ابزارهای پرداخت ترجیح داده اند و ابزارهای الکترونیک اولویت دوم آنها بوده است.

با توجه به مشارکت 25.3 درصدی خانم های خانه دار در نظر سنجی حضوری که پرداخت های خرد روزمره را انجام می دهند، این امر قابل توجیه است. لیکن همین مورد بیانگر این واقعیت است که لازم است بحث اصلاح پول ملی به صورت جدی تر پیگیری شود زیرا معضلات ناشی از نیاز به حجم بالای اسکناس موضوعی است که اکثر خانوارها به طور روزمره با آن سر و کار دارند.

ب- بیش از نیمی از افراد شرکت کننده در هر دو نوع نظر سنجی با اصلاح پول ملی موافقند، این امر نشان دهنده آن است که اکثریت اقشار جامعه صرف نظر از شغل و تحصیلات و سن به طور عملی به این نتیجه رسیده اند که نظام پرداخت های کشور در بعد نقد با مشکل روبروست و نیاز به اصلاح دارد.

ج- درصد افراد شرکت کننده در نظرسنجی حضوری که از تاثیر حذف صفر بر تورم و قیمت املاک و مستغلات اظهار بی اطلاعی کرده اند (33.7 درصد) نسبت به سهم این افراد در نظرسنجی اینترنتی (حدود 10 درصد) قابل توجه است. این نکته گوشزد می نماید که در این زمینه لازم است بانک مرکزی ضمن شناسایی گروه های هدف و نیاز سنجی آنان، اطلاع رسانی دقیقی از اثرات حذف صفر از پول ملی و تاثیر آن بر متغیرهای اقتصادی را به ویژه از طریق رسانه های جمعی، در اختیار عموم قرار دهد. این امر با افزایش دادن اطلاعات افراد جامعه، از بروز تورم انتظاری جلوگیری کرده و قدم های بعدی را برای اصلاح پول ملی هموارتر خواهد نمود.

د- نکته دیگر آن که بیش از 58 درصد جامعه آماری پایگاه اطلاع رسانی با نامهای تومان و ریال برای واحد اصلی و فرعی پول مخالفند؛ در حالی که 70.3 درصد جامعه آماری در مراجعه حضوری با این نامها برای پول ملی کشور موافق بوده اند.

به بیان دیگر، اقشاری که در همه پرسی حضوری مورد سئوال قرار گرفته اند، احساس می کنند تطبیق با شرایط جدید سخت است و نسبت به تغییر نام پول همراه با حذف صفر، نگرانی و ابهام دارند. البته این امر تا حد زیادی ناشی از عدم مراجعه و استفاده آنها از اطلاعات منتشره توسط بانک مرکزی در زمینه اصلاح پول ملی و اطلاعات اندکی است که تاکنون در اختیار این گروه ها قرار داده شده است.

لذا وظیفه بانک مرکزی و مجموعه تصمیم گیرندگان و مجریان برنامه حذف صفر در این حوزه سنگین تر خواهد بود، زیرا لازم است از هم اکنون برنامه های آموزشی متنوع و مخصوص اقشار مذکور تدارک ببیند و تعامل عمیق تر در گستره بزرگ تر با این گروه را مد نظر داشته باشد.

ه- نکته دیگر آن که در نظر سنجی حضوری، درصد معناداری از افراد (16.2 درصد) اعلام کرده اند برای کسب اطلاعات در خصوص برنامه حذف صفر به هیچ منبع اطلاعاتی مراجعه نمی کنند. به عبارت دیگر برای این گروه، موضوع خارج از حیطه فکری و دغدغه های ایشان قرار دارد. با توجه به سهم این گروه از کل جمعیت، لازم است جهت جلب توجه این افراد نیز تدابیر ویژه ای اندیشیده شود.

نتیجه گیری

به موازات مطرح شدن بحث اصلاح پول ملی و حذف صفر به منظور تسریع و تسهیل مبادلات نقد جامعه، همواره این موضوع نیز مطرح بود که لازم است مسئولین و آحاد مختلف جامعه در یک ارتباط دوسویه قرار گیرند. بدین ترتیب که مجریان طرح ضمن اخذ نظرات، نگرانی ها و انتظارات افراد نسبت به برنامه مذکور، جزئیات اجرای آن را به اطلاع عموم رسانده و نحوه تطبیق با شرایط جدید را آموزش دهند. لذا با راه اندازی پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی در خصوص اصلاح پول ملی، نظر سنجی اینترنتی آغاز شد و متعاقب آن نظر سنجی میدانی در شهرهای کشور توسط اداره آمار بانک مرکزی به مرحله اجرا درآمد که نتایج هر دو این همه پرسی ها در این گزارش به اجمال مورد بحث قرار گرفت.

در واقع، هدف بانک مرکزی از برگزاری این همه پرسی ها این است که از کم و کیف نظرات اقشار مختلف آگاه شود تا بتواند نسبت به دغدغه ها، سئوالات موجود در ذهن آنان و نیازهای اطلاعاتی ایشان، برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی خود را تنظیم نماید.

همچنین با استفاده از موقعیت ایجاد شده سعی گردیده که از کم و کیف رفتارها و برداشت های اقشار مختلف در مقابل جنبه های مختلف نظام پرداخت های کشور اطلاع حاصل شود تا در برنامه ریزی های آتی مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال، سئوالات مربوط به اولویت افراد در به کارگیری ابزارهای مختلف پرداخت یا میزان پول نقد همراه مبین اطلاعاتی است که بانک مرکزی را در تنظیم ابعاد مختلف نظام پرداخت های کشور یاری خواهد رساند. با این رویکرد گزارش حاضر به بررسی نتایج هر یک از نظر سنجی ها پرداخته و نتایج آنها را با یکدیگر مورد مقایسه قرار داده است.

در یک جمع بندی کلی می توان به این نتیجه رسید که تفاوت در ترکیب شرکت کنندگان در نظر سنجی از لحاظ جنس، سن و تحصیلات، تاثیر معناداری بر نتایج به دست آمده به ویژه در کلیدی ترین سئوالات پرسشنامه دارد، با توجه به اینکه نظر سنجی حضوری اداره آمار بانک مرکزی تنها خانوارهای ساکن در مناطق شهری را پوشش داده، اگر خانوارها و اصناف ساکن در مناطق روستایی نیز در نظر گرفته شود بدیهی است نتایج به دست آمده متفاوت خواهد بود. لیکن تا همین اندازه نیز تحلیل نظر سنجی بیانگر این واقعیت است که اکثریت آحاد جامعه اطلاعات اندکی در خصوص برنامه حذف صفر از پول ملی دارند.

نقص اطلاعاتی جامعه تنها در مورد ابعاد مختلف اجرایی برنامه حذف صفر نبوده و جنبه های دیگری را نیز شامل می شود. برای مثال، اصرار اقشار جامعه به حفظ نام تومان و ریال برای پول کشور مبین این واقعیت است که از یک سو افراد نسبت به تطبیق با شرایط جدید مقاومت دارند و از سوی دیگر، خاستگاهها و معانی این واژه ها و دلیل استفاده از آن به ویژه در مورد تومان، برای مردم روشن نمی باشد. این موضوع در خصوص نگرش افراد نسبت به تاثیر برنامه حذف صفر بر تورم با قیمت املاک و مستغلات نیز مصداق دارد کما اینکه درصد افراد پرسش شونده در هر دو نظر سنجی که عقیده داشتند اجرای برنامه منجر به افزایش قیمتها می شود تقریبا یکسان و حدود 25 درصد بود.

بنابراین، مجریان طرح اصلاح پول ملی در بانک مرکزی و سایر نهادهای ذیربط باید با توجه به نتایج این دو همه پرسی نسبت به تدوین برنامه راهبردی در جهت همراه ساختن افکارعمومی اقدامات لازم به عمل آورند، زیرا بدین طریق است که می توان حاشیه های مترتب بر برنامه را به حداقل کاهش داد و نسبت به موفقیت نتایج حاصل شده اطمینان بیشتری کسب کرد. همچنین باید برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی با شناسایی گروه های هدف و آگاهی از نیازهای اطلاعاتی آنها تهیه و به مورد اجرا گذارده شود تا ضمن کاهش هزینه های جنبی حاصل از برنامه ، جامعه از مزایای حاصل از اجرای برنامه حداکثر بهره مندی را داشته باشد.