بانک مرکزی ضمن پاسخگویی به پنج پرسش درباره اصلاح پول ملی، اعلام کرد: حذف صفرها از پول ملی تاثیری بر نرخهای برابری پول ملی با سایر ارزها ندارد و فقط موجب کوچ شدن مقیاس اندازه گیری پول ملی با پول سایر کشورها می‌شود.
به گزارش خبرگزاری مهر، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به پنج پرسش درباره اصلاح پول ملی به شرح ذیل پاسخ داده است:
1- مفهوم اصلاح پولی چیست؟
پاسخ:
اصلاح پولی سیاستگذاری و برنامه ریزی با هدف بهبود شرایط پول ملی یک کشوراست. یک دسته از اصلاحات پولی ساختاری و بنیادی است که از طریق اتخاذ سیاست های پولی با پشتیبانی سیاست های ارزی و مالی مکمل جهت حفظ ارزش پول ملی کشور درحوزه داخلی (ثبات سطح عمومی قیمت ها یا همان نرخ تورم )و خارجی( حفظ ارزش برابری با سایر اسعار)نمود می یابد.
دسته دیگر اصلاحات پولی تنها به تغییرات سطحی و روبنایی توجه دارد که معمولا به مفهوم تغییر قطع‌های اسکناس و مسکوک است. و می توان آن را به سه دسته کلی طبقه بندی کرد.
1- تغییر نام واحد پول یک کشور
2- حذف چند صفر از واحد پول
3- ترکیبی از هردو روش گفته شده
در برخی موارد دیده شده که کشورها همراه با اصلاح قطع های اسکناس و مسکوک مبادرت به تغییر دستوری نرخ برابری پول ملی با اسعار جهانروا می کنند. علاوه بر آن، تشکیل اتحادیه های پولی نظیر منطقه پولی یورو نیز در زمره اصلاحات پولی ارزیابی می گردد.
2- چرا کشورها اقدام به اصلاح قطع های اسکناس و سکه می کنند؟
پاسخ:
مجموعه ای از دلایل اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی موجب می شود دولت ها اقدام به اصلاح قطع‌های اسکناس و مسکوک با حذف صفر از واحد پول ملی خود کنند. مهمترین این دلایل تاثیر تورم مزمن دریک دوره زمانی بلند مدت و یا تورم شتابان است، زیرا دراثر تورم قدرت خرید هر واحد پول کاهش می یابد که منجر به اجبار در افزایش حجم پول درگردش می گردد و این امر مسایل زیر را به دنبال خواهد داشت:
الف – استفاده از ارقام میلیون ، تریلیون و یا مانند ترکیه هزار تریلیون در مبادلات ساده روزمره
ب- مشکلات مترتب در زمینه های محاسباتی وحسابداری دفاتر
ج- نا امنی در حمل مقادیر زیاد پول حتی برای مبادلات روزمره
د-معطل شدن درصف بانک ها و معضلات شمارش حجم بالای اسکناس وسکه
هــ ایجاد توهم پولی، بدین ترتیب که وقتی پول کشور دارای تعداد زیاد صفر باشد به طور معمول توهم پولی در آن جامعه بیشتر است. این امر انتظارات تورمی را افزایش می دهد که بر روند افزایش قیمت ها موثر می باشد.
وـ کاهش اعتماد عمومی نسبت به پول ملی که می تواند موجب جایگزینی پول پرقدرت تر شده وبه دلاریزه شدن اقتصاد ختم گردد.
3- آیا اجرای برنامه حذف صفر شامل منافعی می باشد؟
پاسخ:
حذف صفر های اضافی از پول ملی مزیت هایی در پی دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1- کاهش حجم اسکناس یکی از دلایل اصلی اجرای برنامه حذف صفر است . بدیهی است با حذف صفر از پول هرکشور، از حجم اسکناس در گردش کاسته می‌شود. بدین ترتیب از یک سو ،هزینه چاپ و توزیع اسکناس کاهش می یابد و از سوی دیگر هزینه امحای اسکناس کمتر خواهد شد. برای مثال ،درایران درحال حاضر حدود 7،4 میلیارد برگ اسکناس درجریان است و هر سال بخشی از آن مستهلک می شود. با فرض این که سالانه 10 درصد اسکناس از رده خارج شود، هزینه جمع آوری ، امحا و جایگزینی سالانه حدود 700میلیون برگ اسکناس هم اکنون محقق است. یکی از اهداف برنامه حذف صفر ، کاهش حجم اسکناس به حدود یک میلیاردبرگ است که بدین ترتیب درهزینه‌های مذکور به میزان قابل توجهی صرفه جویی می‌شود.
2- ساده تر شدن مبادلات مالی از دیگر دلایل اجرای برنامه اصلاح واحد پول درکشورها می باشد.زیرا افراد برای انجام معاملات خود دیگر نیاز ندارند که مقادیر حجیم اسکناس با خود حمل کنند.
3- فائق آمدن بر مشکلات فنی و عملیاتی که در اثر بزرگ بودن ارزش های پولی به وجود می آید، نگهداری ساده تر حساب ها و ارقام و ترازنامه ها ، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه یارانه ها از دیگر جنبه های مثبت کاهش صفر از پول ملی است.
4- با حذف صفر از پول ملی ، نرخ های برابری با اسعار خارجی مقادیر منطقی تر پیداخواهد کرد که از این بابت به تقویت اعتماد عمومی به پول ملی کمک می رساند.
5- نقل و انتقال پول نقد آسان تر و ایمن تر می گردد.
6- آثار روانی تورم در اثر کاهش حجم اسکناس درجریان ، تخفیف می یابد.
7- صرفه جویی در وقت برای شمارش اسکناس به ویژه در شعب بانک ها حاصل می گردد.
مضافا اینکه هر برنامه اقتصادی هزینه و فایده خاص خود رادارد و همه کشورهایی که اصلاح پولی داشته اند با علم به این قضیه دست به حذف صفر از پول ملی زده اند. زیرا همانگونه که توضیح داده شد ، منافعی از بابت تسهیل مبادلات مالی ، کاهش هزینه نگهداری پول ، بهبود شیوه های ثبت حسابداری و رایانه ای ،کاهش جرایم ناشی از حمل مقادیر متنابه پول توسط افراد و غیره نیز حاصل می شود که خالص فایده اجرای طرح را افزایش می دهد.
4- آیا کشورها با حذف صفر از پول متحمل هزینه می شوند؟
پاسخ:
اجرای برنامه تغییر واحد پول مستلزم تحمل هزینه های گوناگون درزمینه های اجرایی و اجتماعی است که مهمترین مخاطرات وهزینه هایی که دراین زمینه متصور است به شرح زیر می باشد.
1 ـ هزینه چاپ اسکناس وضرب سکه های جدید که فقط یک بار درزمان اجرای برنامه وهنگامی که دو نوع پول به موازات هم درجریان است افزایش دارد. با توجه به اینکه با حذف صفر قطع اسکناس درشت وبه تبع آن تعداد اسکناس درجریان کاهش می یابد، هزینه چاپ دربلند مدت تنزل خواهد داشت.
2 ـ هزینه امحای اسکناس وسکه قدیمی که میزان آن بستگی به حجم پول قدیمی درجریان وامکانات جمع آوری وامحای اسکناس وسکه قدیمی دارد.
3-دربرخی از کشورهای گزارش شده پول های قدیمی جمع آوری شده مجددا به صورت قاچاق به جریان انداخته شده تا یک باردیگر با پول جدید معاوضه شود و از این محل کسب درآمد وسود شود. با توجه به اینکه این عمل موجب افزایش نقدینگی وتورم می شود مقامات باید قبل از اجرای برنامه مطمئن شوند امکان بازگشت پول جمع آوری شده به جریان نقدینگی وجود ندارد.بنابراین نیاز به اقدامات امنیتی شدید دارد که متضمن هزینه های اجرایی غیر مستقیم است که از این ناحیه نیز هزینه های کل اجرای طرح را افزایش می دهد.
4- هزینه آموزش وتبلیغات :درهرکشور تمامی آحاد جامعه از یک سطح آگاهی وسواد برخوردار نیستند لیکن همه آنان دریک زمان در فرآیند تغییر واحد پول قرار می گیرند . لذا لازم است از مدت ها قبل از اجرای برنامه اصلاح ، آموزش‌های لازم متناسب با سطح درک لایه های مختلف اجتماع به آنان داده شود.
5- هزینه های تعویض پول قدیمی برحسب مراکزی که عمل تعویض اسکناس وسکه های قدیمی درآنجا انجام می شودمشتمل بر هزینه زمان، نیروی انسانی و محل های تعویض می‌باشد.
6- هزینه های زمینه سازی برنامه تغییر واحد پول که به اختصار عبارت است از:
تغییر قوانین مرتبط ، هماهنگ سازی سیستم های رایانه ای بانک ها ،موسسات مالی و بنگاه ها، تغییر روش های حسابداری و تعیین تکلیف ارقام خرد.
5 - حذف صفر از پول ملی چه تاثیری بر نرخ ارز دارد؟
پاسخ:
حذف صفراز پول ملی هیچ تاثیری بر نرخهای برابری پول ملی با سایر ارزها ندارد فقط موجب کوچ شدن مقیاس اندازه گیری پول ملی با پول سایر کشورها می گردد. برای مثال ، اگر درحال حاضر یک دلار برابر 10000واحد پول رایج می باشد ، پس از حذف ، بر فرض 4 صفر، از پول ملی ، نرخ برابری هر دلار معادل یک واحد پول جدید خواهد شد. چنانچه مشاهده می شود در این عمل فقط مقیاس اندازه گیری کوچک می شود و تاثیری بر ارزش واقعی اسعاربه پول ملی ندارد.
به طور کلی ، نرخ ارز در کوتاه مدت تحت تاثیر تفاوت نرخ بهره داخل و خارج از کشور و تحولات انتظاری نرخ ارز شکل می گیرد . در بلند مدت نیز تحت تاثیر نوسانات قیمت دارایی های داخل کشور د رمقایسه با دارایی های خارج از کشور (نظریه برابری قدرت خرید) تعیین می شود.
به عبارت دیگر ، میزان صادرات و واردات و ورود و خروج سرمایه از کشور تعیین کننده نرخ ارز است . در پرتو حذف صفر ، حجم نقدینگی (اسکناس و مسکوک و سپرده های دیداری بانک ها ) تاثیر نمی پذیرد . لذا از این بابت تاثیری بر نرخ ارز نخواهدداشت.
نظرات کاربران