شما هنوز به سایت وارد نشده اید.
یکشنبه 04 آذر 1403
ورود به سایت
آمار سایت
بازدید امروز: 9,988
بازدید دیروز: 26,897
بازدید کل: 157,690,888
کاربران عضو: 0
کاربران مهمان: 104
کاربران حاضر: 104
کدخبر: 19282 زمان ارسال: یکشنبه 17 دی 1402 - 20:31 تعداد بازدید: 248
۷۱ مؤسسه ایرانی در میان برترین نظام رتبه بندی «یورَپ»

بر پایه گزارش سال ۲۰۲۳ میلادی نظام «رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر پایه عملکرد علمی» یا «یورَپ» ۷۱ مؤسسه ایرانی در میان ۳۰۰۰ مؤسسه برتر جهان هستند.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران «ایرانداک»، بر پایه گزارش سال ۲۰۲۳ میلادی نظام «رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر پایه عملکرد علمی» یا «یورَپ» ۷۱ مؤسسه ایرانی در میان ۳۰۰۰ مؤسسه برتر جهان هستند.

«دانشگاه صنعتی خاورمیانه» در ترکیه این نظام رتبه‌بندی را مدیریت و روزآمد می‌کند. در ویرایش ۲۰۲۳ «یورَپ»، دانشگاه تهران با رتبه ۲۳۱ جهانی در جایگاه نخست ملی جای گرفته است.

دانشگاه‌های «علوم پزشکی گلستان»، «هرمزگان»، «تخصصی فناوری‌های نوین آمل»، «ولیعصر رفسنجان»، «ایلام»، «صنعت نفت»، و «علوم و فنون مازندران» در ویرایش ۲۰۲۲ این نظام رتبه‌بندی نبودند و به تازگی در ویرایش ۲۰۲۳ در میان برترین‌های جهان جای گرفته‌اند. در ویرایش پیشین این نظام، ۶۴ مؤسسة ایرانی در میان برترین‌های جهان جای گرفته بودند.

در نمودار یک روند سالانه شمار مؤسسه‌های ایرانی در این نظام رتبه‌بندی گزارش شده است.

۷۱ مؤسسه ایرانی در میان برترین نظام رتبه‌بندی «یورَپ»

در جدول یک، امتیاز کل و رتبه جهانی مؤسسه‌های ایرانی برتر و در جدول دو، امتیاز مؤسسه‌ها در سنجه‌های ارزیابی آمده است.

جدول ۱. امتیاز و رتبه مؤسسه‌های ایرانی در نظام رتبه‌بندی «یورپ» در سال ۲۰۲۳ میلادی

نام مؤسسه

امتیاز کل

رتبه ملی

رتبه جهانی

دانشگاه تهران

۴۰۵.۱۶

۱

۲۳۱

دانشگاه علوم پزشکی تهران

۳۹۱.۷۵

۲

۲۷۷

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

۳۵۱.۴۵

۳

۴۳۶

دانشگاه تربیت مدرس

۳۴۳.۶۶

۴

۴۶۵

دانشگاه صنعتی امیرکبیر

۳۳۴.۰۸

۵

۵۱۷

دانشگاه علوم پزشکی ایران

۳۳۱.۱۴

۶

۵۳۲

دانشگاه تبریز

۳۲۳.۸۴

۷

۵۶۷

دانشگاه صنعتی شریف

۳۲۳.۳۳

۸

۵۷۱

دانشگاه علوم پزشکی تبریز

۳۱۹.۴۲

۹

۵۹۲

دانشگاه علم و صنعت ایران

۳۱۹.۲۸

۱۰

۵۹۵

دانشگاه علوم پزشکی شیراز

۳۱۵.۳۶

۱۱

۶۱۹

دانشگاه علوم پزشکی مشهد

۳۰۸.۹۷

۱۲

۶۵۴

دانشگاه فردوسی مشهد

۲۹۹.۲۹

۱۳

۷۰۷

دانشگاه شیراز

۲۹۳.۶۰

۱۴

۷۵۴

دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

۲۹۰.۳۹

۱۵

۷۷۲

دانشگاه صنعتی اصفهان

۲۹۰.۳۵

۱۶

۷۷۳

دانشگاه شهید بهشتی

۲۸۵.۹۹

۱۷

۷۹۵

دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

۲۷۷.۵۵

۱۸

۸۷۲

دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل

۲۵۸.۹۳

۱۹

۱۰۴۲

دانشگاه علوم پزشکی مازندران

۲۵۷.۰۱

۲۰

۱۰۵۴

دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

۲۵۶.۶۲

۲۱

۱۰۶۰

دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

۲۵۲.۶۷

۲۲

۱۰۹۱

دانشگاه محقق اردبیلی

۲۴۸.۱۲

۲۳

۱۱۲۹

دانشگاه گیلان

۲۴۷.۴۲

۲۴

۱۱۳۶

دانشگاه علوم پزشکی کرمان

۲۴۴.۰۲

۲۵

۱۱۶۲

دانشگاه اصفهان

۲۴۳.۹۳

۲۶

۱۱۶۴

دانشگاه کاشان

۲۳۶.۸۷

۲۷

۱۲۲۸

دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله

۲۳۵.۰۳

۲۸

۱۲۴۹

دانشگاه ارومیه

۲۳۲.۰۱

۲۹

۱۲۶۹

دانشگاه صنعتی شاهرود

۲۳۰.۸۶

۳۰

۱۲۸۰

دانشگاه پیام نور

۲۲۹.۴۶

۳۱

۱۲۹۹

دانشگاه علوم پزشکی گلستان

۲۲۸.۳۴

۳۲

۱۳۰۷

دانشگاه شهید باهنر کرمان

۲۲۸.۱۷

۳۳

۱۳۰۹

دانشگاه سمنان

۲۲۴.۴۵

۳۴

۱۳۵۴

دانشگاه بوعلی سینا

۲۱۶.۱۴

۳۵

۱۴۵۰

دانشگاه رازی

۲۱۵.۸۴

۳۶

۱۴۶۰

دانشگاه شهید چمران اهواز

۲۱۲.۵۹

۳۷

۱۴۹۹

دانشگاه علوم پزشکی قزوین

۲۱۱.۷۲

۳۸

۱۵۰۸

دانشگاه یاسوج

۲۱۱.۴۱

۳۹

۱۵۱۱

دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

۲۱۱.۳۰

۴۰

۱۵۱۳

دانشگاه علوم پزشکی کردستان

۲۱۰.۸۸

۴۱

۱۵۲۲

دانشگاه یزد

۲۱۰.۶۵

۴۲

۱۵۲۵

دانشگاه خوارزمی

۲۰۸.۷۵

۴۳

۱۵۴۸

دانشگاه زنجان

۲۰۳.۷۲

۴۴

۱۶۰۴

دانشگاه صنعتی شیراز

۲۰۱.۱۰

۴۵

۱۶۳۶

دانشگاه صنعتی سهند

۱۹۹.۸۵

۴۶

۱۶۵۴

دانشگاه شهرکرد

۱۹۵.۵۶

۴۷

۱۷۱۳

دانشگاه مازندران

۱۹۳.۹۹

۴۸

۱۷۳۳

دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

۱۹۳.۳۹

۴۹

۱۷۳۷

دانشگاه علوم پزشکی سمنان

۱۸۸.۴۹

۵۰

۱۸۰۶

دانشگاه لرستان

۱۸۳.۷۸

۵۱

۱۸۵۸

دانشگاه مراغه

۱۷۲.۳۶

۵۲

۲۰۱۵

دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته

۱۷۱.۴۷

۵۳

۲۰۳۳

دانشگاه اراک

۱۷۱.۲۷

۵۴

۲۰۳۷

دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد

۱۷۰.۹۹

۵۵

۲۰۴۴

دانشگاه سیستان و بلوچستان

۱۶۹.۶۳

۵۶

۲۰۵۹

دانشگاه علوم پزشکی شاهرود

۱۶۷.۸۰

۵۷

۲۰۸۷

دانشگاه شاهد

۱۶۶.۸۳

۵۸

۲۱۰۰

دانشگاه الزهرا (س)

۱۶۶.۲۶

۵۹

۲۱۱۵

دانشگاه خلیج فارس

۱۶۱.۱۰

۶۰

۲۱۸۳

دانشگاه بیرجند

۱۵۶.۹۲

۶۱

۲۲۴۳

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

۱۵۱.۳۱

۶۲

۲۳۱۳

دانشگاه صنعتی ارومیه

۱۴۹.۷۸

۶۳

۲۳۴۳

دانشگاه هرمزگان

۱۴۱.۵۷

۶۴

۲۴۶۳

دانشگاه تخصصی فناوری‌های نوین آمل

۱۳۸.۹۸

۶۵

۲۵۰۰

دانشگاه ولیعصر رفسنجان

۱۳۷.۳۶

۶۶

۲۵۲۰

دانشگاه ایلام

۱۳۶.۳۱

۶۷

۲۵۴۳

دانشگاه صنعتی مالک اشتر

۱۲۹.۶۸

۶۸

۲۶۶۶

دانشگاه علامه طباطبائی

۱۱۹.۷۴

۶۹

۲۸۱۳

دانشگاه صنعت نفت

۱۱۷.۳۸

۷۰

۲۸۴۱

دانشگاه علوم و فنون مازندران

۱۰۵.۹۲

۷۱

۳۰۰۰

جدول ۲. امتیاز مؤسسه‌های ایرانی در سنجه‌های ارزیابی نظام رتبه‌بندی «یورپ» در سال ۲۰۲۳ میلادی

نام مؤسسه

امتیاز در سنجه‌ها

مقاله‌ها

استناد

انتشارات

بهره‌وری علمی

تأثیر

پژوهشی

همکاری جهانی

دانشگاه تهران

۷۹.۷۳

۹۰.۴۱

۴۳.۵۳

۶۱.۹۴

۷۰.۸۷

۵۸.۶۸

دانشگاه علوم پزشکی تهران

۷۷.۲۸

۹۰.۰۷

۴۴.۸۰

۵۹.۴۸

۶۳.۰۸

۵۷.۰۵

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

۶۶.۷۶

۸۱.۵۱

۴۰.۳۴

۵۲.۹۹

۵۶.۳۷

۵۳.۴۸

دانشگاه تربیت مدرس

۶۴.۲۷

۷۸.۲۸

۳۷.۱۲

۵۰.۳۹

۶۰.۲۶

۵۳.۳۳

دانشگاه صنعتی امیرکبیر

۶۰.۴۸

۷۴.۴۹

۳۵.۱۴

۴۸.۰۳

۶۰.۴۳

۵۵.۵۳

دانشگاه علوم پزشکی ایران

۵۸.۲۳

۷۶.۸۲

۳۶.۶۲

۴۸.۰۸

۵۵.۲۲

۵۶.۱۷

دانشگاه تبریز

۵۹.۳۵

۷۴.۰۵

۳۳.۶۸

۵۰.۳۴

۵۶.۶۸

۴۹.۷۳

دانشگاه صنعتی شریف

۵۶.۴۱

۷۳.۴۱

۳۳.۴۱

۴۶.۵۵

۵۹.۴۲

۵۴.۱۳

دانشگاه علوم پزشکی تبریز

۵۷.۲۴

۷۶.۹۸

۳۴.۹۸

۴۸.۴۹

۵۰.۵۰

۵۱.۲۲

دانشگاه علم و صنعت ایران

۶۰.۴۸

۷۲.۳۸

۳۴.۰۸

۴۴.۹۷

۵۸.۰۵

۴۹.۳۲

دانشگاه علوم پزشکی شیراز

۵۵.۱۹

۷۱.۷۷

۳۴.۰۳

۴۴.۰۶

۵۲.۷۰

۵۷.۶۱

دانشگاه علوم پزشکی مشهد

۵۲.۴۵

۷۳.۶۷

۳۳.۵۸

۴۶.۱۸

۵۱.۱۸

۵۱.۹۲

دانشگاه فردوسی مشهد

۵۶.۹۴

۶۶.۷۲

۳۳.۳۲

۴۵.۵۹

۵۲.۰۸

۴۴.۶۴

دانشگاه شیراز

۵۳.۶۲

۶۷.۰۶

۳۲.۳۵

۴۵.۲۰

۵۱.۴۲

۴۳.۹۵

دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

۵۰.۵۹

۶۶.۳۳

۳۲.۶۶

۴۱.۵۸

۵۰.۵۵

۴۸.۶۹

دانشگاه صنعتی اصفهان

۵۱.۲۹

۶۶.۴۰

۳۱.۶۲

۴۳.۸۴

۵۲.۳۱

۴۴.۹۰

دانشگاه شهید بهشتی

۵۳.۳۲

۶۴.۶۰

۳۲.۰۳

۴۳.۷۷

۵۰.۰۷

۴۲.۲۰

دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

۴۰.۱۵

۶۷.۶۷

۲۷.۹۷

۳۹.۲۰

۴۸.۳۳

۵۴.۲۴

دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل

۳۳.۳۷

۶۰.۶۱

۲۳.۳۹

۳۱.۸۵

۵۲.۰۲

۵۷.۶۹

دانشگاه علوم پزشکی مازندران

۳۲.۰۶

۶۱.۳۷

۲۴.۳۸

۳۱.۶۸

۴۶.۳۲

۶۱.۲۰

دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

۴۴.۴۴

۵۹.۱۴

۲۷.۷۲

۳۹.۴۲

۴۵.۸۰

۴۰.۱۰

دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

۳۵.۱۸

۶۰.۴۲

۲۶.۶۹

۳۱.۵۷

۴۵.۶۶

۵۳.۱۴

دانشگاه محقق اردبیلی

۳۴.۸۰

۵۵.۸۸

۲۳.۵۳

۳۵.۳۲

۴۸.۷۱

۴۹.۸۸

دانشگاه گیلان

۴۲.۹۲

۵۷.۲۴

۲۷.۵۰

۳۵.۷۱

۴۴.۵۵

۳۹.۴۹

دانشگاه علوم پزشکی کرمان

۴۰.۷۵

۵۷.۵۱

۲۶.۳۸

۳۳.۲۶

۴۱.۶۶

۴۴.۴۶

دانشگاه اصفهان

۴۳.۱۷

۵۶.۲۴

۲۷.۵۲

۳۷.۴۳

۴۲.۵۳

۳۷.۰۵

دانشگاه کاشان

۳۲.۸۳

۵۷.۴۳

۲۳.۹۲

۳۱.۳۰

۴۶.۹۴

۴۴.۴۶

دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله

۲۸.۴۷

۵۸.۴۹

۲۳.۳۹

۲۹.۵۳

۴۳.۰۲

۵۲.۱۳

دانشگاه ارومیه

۴۰.۹۸

۵۶.۲۵

۲۶.۱۲

۳۵.۵۷

۳۸.۶۸

۳۴.۴۱

دانشگاه صنعتی شاهرود

۳۵.۱۸

۵۴.۳۸

۲۴.۶۸

۳۶.۷۳

۴۱.۸۶

۳۸.۰۴

دانشگاه پیام نور

۳۷.۹۲

۵۵.۸۷

۲۶.۸۷

۳۴.۷۷

۳۸.۸۰

۳۵.۲۳

دانشگاه علوم پزشکی گلستان

۲۰.۲۷

۵۳.۷۶

۱۷.۹۴

۲۵.۹۸

۴۴.۱۵

۶۶.۲۳

دانشگاه شهید باهنر کرمان

۴۰.۲۴

۵۳.۸۰

۲۵.۹۳

۳۴.۷۶

۳۸.۴۴

۳۵.۰۰

دانشگاه سمنان

۳۷.۲۴

۵۳.۸۵

۲۴.۹۳

۳۱.۴۰

۴۰.۰۸

۳۶.۹۶

دانشگاه بوعلی سینا

۳۷.۸۲

۵۱.۱۶

۲۳.۹۱

۳۲.۶۵

۳۷.۰۷

۳۳.۵۳

دانشگاه رازی

۳۴.۲۱

۵۲.۲۹

۲۴.۳۸

۳۲.۶۶

۳۷.۳۴

۳۴.۹۵

دانشگاه شهید چمران اهواز

۳۶.۵۷

۴۸.۶۱

۲۳.۷۳

۳۱.۲۸

۳۷.۵۸

۳۴.۸۲

دانشگاه علوم پزشکی قزوین

۱۸.۱۷

۵۱.۲۹

۱۷.۳۱

۲۵.۱۷

۴۱.۷۲

۵۸.۰۶

دانشگاه یاسوج

۲۷.۸۴

۴۸.۷۰

۲۰.۹۶

۲۷.۶۷

۳۸.۶۱

۴۷.۶۳

دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

۲۷.۶۳

۵۰.۹۶

۲۱.۷۴

۲۸.۰۱

۴۱.۳۰

۴۱.۶۷

دانشگاه علوم پزشکی کردستان

۱۹.۱۷

۵۳.۲۷

۱۷.۶۴

۲۵.۲۱

۴۰.۲۷

۵۵.۳۲

دانشگاه یزد

۳۳.۱۲

۴۷.۹۸

۲۳.۹۴

۳۳.۷۰

۳۷.۶۸

۳۴.۲۳

دانشگاه خوارزمی

۳۶.۸۵

۴۷.۹۹

۲۳.۵۰

۳۳.۲۶

۳۵.۳۹

۳۱.۷۶

دانشگاه زنجان

۳۳.۳۳

۴۷.۳۶

۲۱.۸۱

۳۱.۵۲

۳۶.۴۳

۳۳.۲۷

دانشگاه صنعتی شیراز

۲۶.۰۸

۴۷.۱۱

۱۹.۷۰

۳۰.۴۸

۳۹.۱۱

۳۸.۶۲

دانشگاه صنعتی سهند

۲۸.۷۳

۴۸.۳۲

۲۰.۹۶

۲۷.۱۲

۳۷.۹۶

۳۶.۷۶

دانشگاه شهرکرد

۲۹.۴۲

۴۷.۴۱

۲۰.۵۴

۲۷.۹۵

۳۵.۶۰

۳۴.۶۴

دانشگاه مازندران

۳۰.۵۳

۴۶.۱۶

۲۱.۷۰

۲۹.۶۶

۳۴.۲۸

۳۱.۶۷

دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

۲۷.۸۴

۴۴.۰۴

۱۹.۶۰

۲۸.۳۶

۳۶.۵۷

۳۶.۹۷

دانشگاه علوم پزشکی سمنان

۱۹.۰۹

۴۴.۸۱

۱۷.۹۱

۲۴.۰۷

۳۵.۳۲

۴۷.۳۰

دانشگاه لرستان

۲۵.۹۶

۴۳.۹۶

۱۸.۸۵

۲۶.۶۹

۳۳.۶۰

۳۴.۷۱

دانشگاه مراغه

۲۲.۰۲

۴۰.۴۸

۱۶.۵۰

۲۷.۱۲

۳۲.۵۷

۳۳.۶۶

دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته

۲۴.۱۵

۴۲.۸۲

۱۷.۱۱

۲۳.۱۸

۳۱.۱۱

۳۳.۱۰

دانشگاه اراک

۲۸.۳۲

۴۰.۴۴

۱۹.۰۷

۲۴.۷۵

۲۹.۵۰

۲۹.۲۰

دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد

۱۶.۲۱

۴۲.۴۹

۱۷.۴۳

۲۲.۷۳

۳۰.۳۴

۴۱.۸۰

دانشگاه سیستان و بلوچستان

۲۱.۶۰

۴۱.۰۰

۱۹.۳۶

۲۶.۰۶

۳۱.۵۲

۳۰.۰۸

دانشگاه علوم پزشکی شاهرود

۱۲.۳۶

۴۱.۰۷

۱۳.۹۵

۱۹.۵۰

۳۳.۳۱

۴۷.۶۲

دانشگاه شاهد

۲۳.۷۷

۳۸.۵۶

۱۹.۴۴

۲۲.۵۳

۳۰.۵۴

۳۱.۹۹

دانشگاه الزهرا (س)

۲۷.۶۸

۴۰.۰۵

۱۹.۲۳

۲۳.۶۹

۲۸.۵۷

۲۷.۰۳

دانشگاه خلیج فارس

۲۲.۹۲

۳۵.۹۵

۱۶.۴۴

۲۵.۶۱

۳۰.۲۹

۲۹.۹۰

دانشگاه بیرجند

۲۲.۵۸

۳۷.۸۳

۱۷.۸۹

۲۳.۸۹

۲۷.۶۳

۲۷.۱۰

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

۱۶.۱۱

۳۶.۸۴

۱۳.۲۸

۲۲.۱۷

۲۸.۰۲

۳۴.۸۹

دانشگاه صنعتی ارومیه

۱۶.۷۶

۳۵.۷۲

۱۴.۲۴

۲۱.۹۲

۳۰.۸۲

۳۰.۳۲

دانشگاه هرمزگان

۱۷.۴۸

۳۴.۰۲

۱۳.۸۷

۲۲.۵۰

۲۴.۷۵

۲۸.۹۵

دانشگاه تخصصی فناوری‌های نوین آمل

۱۳.۹۱

۳۳.۶۶

۱۰.۷۸

۲۰.۶۴

۲۸.۴۳

۳۱.۵۶

دانشگاه ولیعصر رفسنجان

۱۶.۴۹

۳۲.۵۷

۱۴.۹۳

۱۹.۲۰

۲۶.۳۷

۲۷.۸۰

دانشگاه ایلام

۱۹.۴۱

۳۳.۸۴

۱۴.۰۲

۱۹.۸۸

۲۴.۵۷

۲۴.۵۸

دانشگاه صنعتی مالک اشتر

۱۵.۸۳

۳۳.۹۴

۱۷.۴۹

۱۲.۷۳

۲۶.۰۱

۲۳.۶۸

دانشگاه علامه طباطبائی

۱۰.۱۵

۲۷.۰۴

۱۳.۷۲

۲۰.۹۶

۲۲.۶۸

۲۵.۱۸

دانشگاه صنعت نفت

۷.۰۳

۳۱.۸۴

۱۱.۲۲

۱۸.۶۹

۲۱.۷۹

۲۶.۸۰

دانشگاه علوم و فنون مازندران

۳.۰۲

۲۵.۰۳

۹.۰۷

۱۲.۶۱

۲۳.۴۵

۳۲.۷۵

بر پایه گزارش سال ۲۰۲۳ میلادی نظام رتبه‌بندی فراگیر «یورَپ»، «Harvard University» پیشگام جهان است و «University of Toronto»، «University College London»، «University of Oxford»، «Tsinghua University»، «Stanford University»، «Zhejiang University» ،«Universite Paris Cite»، «Shanghai Jiao Tong University»، و «Johns Hopkins University» در جایگاه دوم تا دهم هستند.

پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با ساخت و بروزرسانی ابزارهایی حرفه‌ای برای ارزیابی و سنجش علم، فناوری، و نوآوری کشور می‌کوشد تا در زمینه‌های در پیوند با مأموریت‌هایش به سیاستگذاران برای برنامه‌ریزی‌های درست و کارآمد یاری رساند.

این گزارش نیز از انتشارات سامانه جایگاه علم، فناوری، و نوآوری ایران در جهان (نما) است که به پایش و گزارشِ پیرامونِ ۹۰ شاخص گوناگون از ۵۵ نهاد جهانی در حوزه‌های علم، فناوری، و نوآوری می‌پردازد و در نشانی NEMA.IRANDOC.AC.IR در دسترس همگان است.

منبع : مهر  
نظرات کاربران

نام شما (ضروری)

ایمیل (ضروری)