ورود مهمان ناخوانده‌ای به نام کرونا ویروس دو ترم است که چهره آموزش‌های رسمی کشور را متفاوت کرده است و دانشجویان به جای حضور فیزیکی در کلاس‌های درس از طریق، رایانه، تبلت، گوشی و سایر ابزارهای هوشمند صدای اساتید را می‌شنوند و علی رغم کاستی‌ها و نگرانی‌های موجود، آموزش‌های خود را پیگیری می‌کنند.

به گزارش ایسنا؛ شیوع کرونا ویروس از همان ابتدا تحولات زیادی در زندگی و برنامه های مرسوم جوامع ایجاد کرد که به طبع آن تمامی تصمیمات و سیاست گذاری ها بر مبنای پیشگیری از شیوع این ویروس تدوین شد، بر این اساس تکنولوژی ها، فضای مجازی و اینترنت به عنوان چتر نجات به طور جدی و علنی وارد عرصه زندگی تک تک افراد قرار گرفت و جوامع با کمک این تکنولوژی چرخ زندگی خود را مجدد به حرکت در آوردند و اجازه ندادند زندگی آنها حتی برای کوتاه مدت دچار وقفه و سکون شود.

دانشگاه ها و مراکز آموزشی از جمله محوری ترین و مهم ترین مراکز در معرض شیوع کرونا ویروس نیز از همان ابتدای ورود کرونا به کشور بساط آموزش حضوری خود را به طور کامل چیدند و به سمت آموزش های مجازی حرکت کردند. روندی که قبل از شیوع این ویروس در بسیاری از دانشگاه ها به عنوان یک چشم انداز و برنامه طولانی مدت به شمار می رفت و حتی تصور هم نمی کردند روزی درب کلاس های فیزیکی به روی دانشجویان بسته شود و دانشجویان مجبور باشند از پشت دریچه مجازی برنامه های خود را پیگیری کنند.

در واقع در ابتدای شیوع بیماری کووید-۱۹ ، در بسیاری از مراکز آموزش عالی حتی انتظار تعطیلی کامل این نیمسال وجود داشت. همچنین پیش‌­بینی­‌های نهادهای ذی ربط مبنی بر تاریخ­‌های بازگشایی دانشگاه­ها که از ۱۰ اسفند ماه ۱۳۹۸ ذکر شده بود باعث تغییر تصمیمات در دانشگاه­‌ها می­‌شد و اکثر مراکز آموزش عالی به دنبال آموزش حضوری و برگزاری کلاس­ های فوق العاده پس از بازگشایی بودند که تصمیمات مهم و کلیدی وزارت علوم در همان ابتدا باعث شد بسیاری از مراکز به فکر ارائه آموزش به روش­‌های مختلف بیفتند.

 در این راستا با ابلاغ تصمیم­ات وزارت علوم به دانشگاه­ها، در بسیاری از دانشگاه ها تصمیم گرفته شد تا زمان بازگشایی مراکز آموزشی، آموزش الکترونیکی بدون وقفه جایگزین شود و پس از بازگشایی آموزش حضوری ادامه یابد.  در حال حاضر دو ترم است که دانشگاه‌های کشور برنامه های رسمی خود را کنار گذاشته و روزهای جدیدی را تجربه می کنند.

اگر چه برخی دانشگاه ها در ابتدا آموزش مجازی را جدی نگرفتند و منتظر شدند این ویروس در کوتاه مدت بساط خود را از کشور  جمع کند و برود، اما بعد از مدتی تقریبا تمامی مراکز آموزشی در تکاپوی اتخاذ سیاست و برنامه ای برای پیش برد برنامه های آموزشی و حضوری خودش شدند و در حال حاضر آموزش مجازی و غیرحضوری که جایگزین آموزش های فیزیکی در تمامی دانشگاه های کشور قرار گرفت در این میان بسیاری از دانشجویان از شیوه نوین آموزش های مجازی راضی و بسیاری نیز انتقاداتی به این روند آموزشی دارند.

مشارکت پایین در آموزش‌های مجازی

در این رابطه "رسول امیری" دانشجوی دوره کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه میزان مشارکت آموزش مجازی  بسیار پایین تر از آموزش حضوری است، به ایسنا گفت: بخشی از هم کلاسی های ما و همچنین دانشجویان سایر دوره ها به دلیل مشکلات تکنیکی صدا و امثالهم در این کلاس ها مشارکت نمی‌کنند و برخی هم علاقه نشان نمی دهند. در حالیکه در فضای واقعی، دانشجو نمی تواند مشارکتی در کلاس های درس نداشته باشد.

وی ادامه داد: آموزش مجازی برای من یک تجربه تازه بود. اگر مشکلات تکنیکی، فنی و سرعت اینترنت حل شوند، به نظرم جایگزین خوبی برای آموزش‌های حضوری در مواقع خاص است. البته تردیدی در این نیست که آموزش‌های حضوری ترجیح دارد چرا که ارتباط رو در رو میان دانشجو و استاد، امکان ارزیابی میزان فهم دانشجو حتی از طریق دیدن چهره دانشجو، امکانات بیشتر برای گفتگو و تعمیق فهم دانشجو در نظام حضوری بیشتر است. اما آموزش مجازی در شرایط بحرانی مثل کرونا و یا حتی در مواقعی که قرار است کلاس‌های فوق العاده ای ترتیب داده شود، به نظر من شیوه بسیار عالی محسوب می شود.

چاره‌ای جز آموزش مجازی وجود ندارد

این دانشجو تاکید کرد: درشرایطی که شیوع بیماری کرونا امکان حضور فیزیکی در محیط های دانشگاهی را از ما گرفته است بنابراین چاره ای وجود ندارد مگر اینکه از شیوه های دیگر آموزشی که همان آموزش مجازی است برای تحصیل استفاده کنیم و بهترین استفاده از فضای مجازی  و اینترنت داشته باشیم.

همچنین زینب علیزاده دانشجوی دوره کارشناسی دانشگاه تهران در خصوص مزایا و معایب آموزش درفضای مجازی به ایسنا گفت: قبل ازشیوع بیماری کرونا فضای مجازی بستر لازم در انجام برخی امور روزمره فراهم کرده بود ولی درمبحث آموزش فرصتی فراهم شد تا به صورت جدی تر این فضا را تجربه کنیم و این تجربه در آموزش مجازی، در صورت وجود اینترنت مطلوب می تواند انگیزه یادگیری را برای کاربر بیشتر کند.

وی ادامه داد: تجربه آموزش و ارتباط با استاد در فضای مجازی برای اولین بار چالش‌هایی را به دنبال داشت که تا حدودی دانشجو را از هدف آموزش و یادگیری دورمی‌کرد، نبود بسترلازم برای اینترنت سریع و ارزان، آشنا نبودن با نرم افزارهای کاربردی در آموزش و صرف زمان زیاد برای یادگیری، کیفیت آموزش‌ها راپایین می آورد.

این دانشجو تاکید کرد: آموزش مجازی صرفاً ارزش مکمل بودن دارد و می‌تواند در کنار آموزش‌های حضوری، وجود داشته باشد و در مواقع خاص به کار گرفته شود. قطعا آموزش های مجازی کیفیت آموزش حضوری را ندارند. البته در صورتیکه با تحول تکنولوژی بتوان آن را به سطح آموزش حضوری نزدیک کرد، بیشتر می‌توان از آن استفاده کرد. 

آموزش مجازی خالی از ایراد نیست

"آرزو" دانشجوی ترم ۲ رشته باستان‌شناسی دانشگاه تهران در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه کلاس‌های مجازی تا حدودی نیازهای آموزشی‌شان را برطرف کرده است، گفت: آموزش آنلاین بهترین راه حل برای جلوگیری از ایجاد وقفه آموزشی در ایام کرونایی است اما خالی از ایراد نیست. البته در ابتدا ضعیف بودن اینترنت سبب می‌شد به سختی وارد سامانه آموزشی شویم و حتی در مواردی اتصال حین آموزش قطع می‌شد از طرفی هزینه‌های بسته‌های اینترنت زیاد است و علیرغم وعده‌های داده شده هنوز اینترنت رایگان در اختیار دانشجویان قرار نگرفته است.

کلاس‌ها بازدهی ندارند

این دانشجوی رشته باستان‌شناسی دانشگاه تهران در مقایسه آموزش الکترونیک و حضوری گفت: معتقدم آموزش آنلاین بازدهی کلاس‌های حضوری را ندارد چون میزان بحث و گفت‌وگو و طرح پرسش از سوی دانشجو کمتر است اما ذخیره و دانلود مطالب آموزشی از محاسن این شیوه از آموزش است. ضمن اینکه با صرف‌نظر از هزینه اینترنت، کاهش هزینه در رفت و آمد و وقت از دیگر نکات مثبت آموزش الکترونیک است.

وی نداشتن آشنایی دانشجو و استاد با این شیوه آموزش را از علل کاهش کیفیت فرآیند یاددهی - یادگیری برشمرد و افزود: در این شیوه از آموزش دانشجو، باید پیگیر فرآیند یادگیری باشد. البته درصد کمی از دانشجویان از اینترنت پر سرعت بهره‌مند بودند، در این ایام برای تهیه کتاب‌های معرفی شده از سوی اساتید هم با مشکل مواجه شدیم هر چند سایت انتشارات دانشگاه تهران برخی کتاب‌ها را به رایگان در اختیار دانشجویان قرار داد اما کتاب مورد نظر من در سایت مذکور نبود.

"فراهانی" دانشجوی ترم ۴ رشته علوم تربیتی دانشگاه تهران نیز در گفت و گو ایسنا با اشاره به وجود یکسری ایرادات فنی به آموزش آنلاین گفت: استفاده از برخی اپلیکیشن‌ها سبب می‌شود که حین برگزاری کلاس مجازی صدای یکسری از دانشجویان به استاد نرسد از این‌رو باید زیرساخت‌ها اصلاح شد.

تعامل بین استاد و دانشجو مناسب نیست

وی با اعتقاد به این‌که در این شیوه از آموزش تعامل میان استاد و دانشجو در سطح مناسبی نیست، خاطرنشان کرد: در ۷۰ درصد کلاس‌ها ارتباط تنها یک طرفه است و در صورت ارتباط دو طرفه ارتباط کاملاً سطحی است که این موضوع هم بازدهی یادگیری را کاهش می‌دهد.

این دانشجوی رشته علوم تربیتی دانشگاه تهران با بیان این‌که در آموزش آنلاین دانشجو سر کلاس حضور ندارد و می‌تواند در هر وضعیتی باشد، افزود: این موضوع سبب می‌شود تا تمرکز دانشجو کافی نباشد و آموزش و درس را جدی نگیرد.

"فراهانی" با انتقاد از اجرای این شیوه از آموزش برای دانشجویان دانشگاه تهران بدون معرفی این شیوه تصریح کرد: استاد و دانشجو با آموزش مجازی نا آشنا بودند.متأسفانه اساتید از روش تدریس سنتی در آموزش مجازی استفاده کردند اما در عین حال برخی دیگر از اساتید در طول ترم عملکردهایی را خواستار بودند که در پایان ترم با مشکلی در خصوص ارزشیابی مواجه نشویم.

نگرانی از نحوه ارزیابی پایان ترم

این دانشجوی رشته علوم تربیتی دانشگاه تهران مهم‌ترین دغدغه خود را در شیوه ارزشیابی پایان ترم دانست و در ادامه خاطرنشان کرد: در برخی دروس از آموزش عقب هستیم و برخی دروس به صورت آفلاین برگزار شده است که این موارد نگرانی از ارزشیابی پایان ترم را بیشتر می‌کند و باید علاوه‌بر اصلاح زیرساخت‌های فنی آموزش الکترونیک اساتید روش ارائه دروس متناسب با فضای مجازی را داشته باشند و متکی به روش‌های سنتی حضوری نباشند.

یکی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف نیز در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه آموزش مجازی کیفیت آموزش های حضوری را ندارد و نمی شود در آینده جایگزینی آموزشی های رسمی شود، گفت: باور من این است که آموزش مجازی صرفاً ارزش مکمل بودن دارد و می‌تواند در کنار آموزش‌های حضوری، وجود داشته باشد و در مواقع خاص به کار گرفته شود. قطعا آموزش های مجازی کیفیت آموزش حضوری را ندارند. البته در صورتیکه با تحول تکنولوژی بتوان آن را به سطح آموزش حضوری نزدیک کرد، بیشتر می‌توان از آن استفاده کرد. 

صرفه‌جویی در هزینه‌های دانشجویان 

وی نیز درباره مزایا و معایبی که شیوه مجازی‌ تدریس داشت می‌گوید: صرفه‌جویی در هزینه و زمان یکی از مزایای آموزش مجازی بود. برای دانشجوهای شهرستانی، تحصیل در تهران هزینه زیادی دارد و با مجازی شدن آموزش هزینه این دانشجویان کاهش پیدا کرده است. علاوه بر آن در زمانی که کلاس‌ها به صورت حضوری برگزار می‌شد در فاصله‌ میان کلاس‌ها با هدررفت زمان مواجه بودیم اما در آموزش آنلاین در استفاده از زمان بسیار صرفه‌جویی شد.

این دانشجوی رشته‌ مهندسی کامپیوتر ادامه می‌دهد: مزیت دیگری که این شیوه‌ی آموزشی داشت، دسترسی به فیلم‌های کلاس‌ها بود. اگر دانشجویی کلاسی را از دست می‌داد می‌توانست در زمان‌های خالی خود ویدیوهای کلاس‌ها را ببیند. اما شاخص‌ترین مشکلی که در آموزش مجازی وجود داشت،  تعاملی نبودن کلاس‌ها بود. البته دانشگاه سعی کرد که دانشجویان هم در کلاس ها مشارکت داشته باشند اما با کلاس های حضوری تفاوت زیادی داشت.

شرایط مناسب دانشگاه شریف در آموزش مجازی

این دانشجو در ادامه گفت: فکر کنم دانشگاه ما جزو اولین دانشگاه هایی بود که سامانه‌های برگزاری کلاس‌های مجازی را راه‌اندازی کرد و دانشجویان و استادان نیز به سرعت خود را با آن وفق دادند، سرعتی که در راه‌اندازی سامانه و برگزاری کلاس‌ها وجود داشت قابل توجه بود. به نظر می‌رسد دانشگاه صنعتی شریف از لحاظ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از گذشته زیرساخت‌هایی را فراهم کرده بود که توانست به این سرعت برگزاری کلاس‌ها را به شیوه مجازی ادامه دهد. با توجه به ناگهانی بودن تعطیلی‌ مراکز آموزشی، خیلی خوب شرایط مدیریت شد.

وی تاکید دارد که اگر این امکان وجود داشته باشد تا کلاس‌هایی که حضوری برگزار می‌شوند ضبط شوند و دوباره برای دانشجویان قابل دسترس باشند، خیلی خوب است اما احتمالا هزینه زیادی دارد و باید دید اولویت دانشگاه‌ها چیست اما حتی اگر فیلم برخی از کلاس‌های حضوری هم ضبط شود بسیار خوب است.

یکی دیگر از دانشجویان که در مقطع کارشناسی دانشگاه علم‌وصنعت تحصیل می‌کند، درباره مزایا و معایبی که آموزش مجازی داشت به ایسنا می‌گوید:  مزایای آموزش مجازی خیلی بیشتر از معایب آن است و کم شدن رفت‌وآمدها در شهری مثل تهران که ترافیک سنگینی دارد خیلی مهم است. بزرگترین عیبی که دارد این است که خیلی از استادها بلد نیستند با سامانه دانشگاه کار کنند علاوه بر آن این مدل از امتحان‌های پایان‌ترم نیز مناسب نیست و زیرساخت‌های دانشگاه ضعیف است.

حذف حضور و غیاب

این دانشجو  گفت: یکی دیگر از مزایای کلاس‌های مجازی می‌تواند این باشد که حضور و غیاب دیگر بی‌معنا شود چرا که بسیاری از دانشجویان همسن و سال من کار می‌کنند و تداخل کلاس‌ها و ساعت کاریشان معضل محسوب می‌شود اما وقتی کلاس‌های مجازی ضبط می‌شود این معضل دانشجویان هم برطرف می‌شود.  

این دانشجوی مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت درباره تجربه آموزش مجازی در این دانشگاه می‌گوید: اصلا زیرساخت‌های دانشگاه مناسب نبود. من به استادان درس‌هایی که شرکت در آن‌ها برایم مهم بود ایمیل می‌فرستادم و از آن‌ها می‌خواستم کلاس‌ها را در پلتفرم دیگری برگزار کنند و استادانی که پلتفرم‌های دیگری را انتخاب کردند کلاس‌های باکیفیت‌تری داشتند.

وی در پایان با استقبال از این که بعد از دوران شیوع کرونا همچنان به آموزش مجازی توجه شود گفت: به نظرم بسیار مناسب است که در آینده و با رفع شیوع بیماری کلاس‌هایی که آزمایشگاه و کار عملی ندارند به صورت مجازی برگزار شود.

از سر و ته دروس زده می‌شود

این دانشجو ادامه داد:  یکی از معایب این شیوه از آموزش این بود که از سر و ته برخی از دروس زده شد و طرح درس تغییر کرد. مثلا یکی از استادهای ما صرفا هر جلسه چند پیام صوتی در واتس‌اپ قرار می‌داد و می‌گفت این‌ها را گوش کنید و بعد سوالی داشتید بپرسید. با این شیوه، کیفیت آموزش در برخی از دروس بسیار پایین آمد.

این دانشجوی کارشناسی ارشد مدعی است: در ترم گذشته ما اصلا از سامانه دانشگاه استفاده نکردیم و از آن جایی که اینترنت فقط برای سامانه دانشگاه مجانی محسوب می‌شد من و همکلاسی‌هایم مجبور شدیم برای اینترنت هزینه زیادی بپردازیم. اگر می‌شد این سامانه را به گونه‌ای طراحی کنند که همه‌ی دانشجویان از شهرها و روستاهای مختلف در آن حضور داشته باشند و بر عملکرد استادان هم نظارتی وجود داشته باشد، خیلی خوب می‌شد اما ما استادی داشتیم که اصلا کلاسی در واتس‌اپ یا سامانه‌های دیگر تشکیل نداد و صرفا هفته‌ای دو سوال در یک گروه مجازی قرار می‌داد و می‌خواست که پاسخ آن‌ها را ایمیل کنیم. به نظر من می‌توان در آینده برخی از کلاس‌ها حضوری باشد  و برخی مجازی. این شیوه باعث می‌شود که شرایط دانشجویانی که شاغل هستند هم بهتر شود.

همچنین یکی از دانشجویان دکتری دانشگاه تهران با بیان این‌که بحران کرونا شرایطی را فراهم کرد که افراد برای فائق آمدن بر مشکلات راه‌های مختلف را آزمودند، افزود: در هر صورت ارائه آموزش الکترونیک در سطح دانشگاه‌های سراسر کشور تجربه عظیم و ارزشمندی است که می‌توان از این تجربیات در مراحل بعدی آموزش مجازی استفاده بهینه‌ای برد. سال گذشته به دلیل آگودگی هوا و بارش برف، برخی مدارس و دانشگاه‌های کشور مجبور به تعطیلی شدند که با استفاده از تجارب این روزها در سال‌های آتی می‌توان از میزان تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها کاست.

وی تمرین این سبک از زندگی را تجربه‌ای جدید برای دانشجو و استاد دانست و گفت: در روزهای آغازین، این شیوه از آموزش یکسری مشکلاتی ایجاد شد که افراد همواره سعی کردند با به کارگیری روش‌هایی برآن‌ها فائق آیند.

تلاش اساتید برای رفع مشکلات آموزش مجازی

این دانشجو گفت: مواردی از اساتید و دانشجویان را می‌دیدم که، یادگیری و آموزش را از راه‌های مختلف گوشی تلفن همراه و رایانه امتحان می‌کردند تا کیفیت یادگیری را افزایش دهند، در عین حال تلاش می‌کردند که اسباب مزاحمت خانواده را فراهم نکنم از طرفی هم می‌کوشیدند  مشکلات دیگر دانشجویانی که به واسطه این ویروس منحوس برای آنها ایجاد شده بود، را برطرف کنند.

وی با اشاره به اقدام دانشگاه تهران مبنی بر اختصاص ۵۰ وام ۵۰ میلیون تومانی برای خرید تجهیزات آموزش مجازی به دانشجویان دانشگاه تهران، اقدام بسیار جالب و لازم به ویژه برای دانشجویان کم‌برخوردار است. در ادامه خاطرنشان کرد: همه این تصمیمات، اقدامات و کمک‌های مردمی و دستگاه‌های مختلف در این ایام، خود بیانگر تبدیل تهدید به فرصت است و این قطعاً در کوتاه مدت و بلندمدت دستاوردهای عظیمی در عرصه فضای مجازی را در پی خواهد داشت و ما قطعاً با تلاش همه عناصر کشور در این زمینه نیز قوی خواهیم شد.

این دانشجو در ادامه با ارائه پیشنهادی  گفت: خوب است برخی نهادهای دانشگاهی فیلم‌های آموزشی کوتاهی را تهیه کنند که در آن همه  فضاهای مجازی، اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌ها در زمینه آموزش مجازی شناسایی و معرفی شوند.البته باید استفاده از این برنامه‌ها با زبانی ساده و غیر تخصصی به مخاطبان آموزش داده شود. همچنین این رزمایش همدلانه و کمک مومنانه مردم که هر روز از اخبار شنیده می‌شود، می‌تواند به این عرصه نیز کشانده شوند تا مقداری از دغدغه خانواده‌ها و دانشجویان درگیر آموزش مجازی را به خاطر عدم دسترسی به امکانات و تجهیزات لازم، کم کرد.

وی با بیان این‌که اضطراب، نگرانی و نامشخص بودن وضعیت کرونا در ابتدا برای همه آزاردهنده بود، افزود: البته به مرور زمان و تدریجاً این مشکلات برطرف شد.

عدم تمرکز در آموزش‌های مجازی

وی نداشتن تمرکز را از دیگر معایب آموزش الکترونیک برای دانشجویان دانست و گفت: این در حالی است که در کلاس‌های حضوری اساتید همواره می‌کوشند تا تمرکز دانشجویان را به هر نحوی به مطالب آموزشی جلب کنند. 

این دانشجو دانشگاه تهران با بیان این‌که در آموزش آنلاین دانشجو در کلاس درس حضور ندارد و می‌تواند در هر وضعیتی از مطالب آموزشی استاد استفاده کند، گفت: همه این شرایط سبب می‌شود تا دانشجو درس را جدی نگیرد، از این‌رو برای برطرف کردن این ایراد آموزش مجازی مشارکت بیشتر دانشجو ضروری است.

وی هزیه بالای اینترنت را از دیگر معایبی دانست که دانشجویان در دوران کرونایی با آن مواجه بودند و ادامه داد: یکسان نبودن سرعت اینترنت در نقاط مختلف شهری و روستایی، بهره‌مند نبودن همه دانشجویان از گوشی‌های تلفن همراه هوشمند و لپ تاپ با سرعت پردازش بالا و ... همگی از معایب آموزش آنلاین برای دانشجویان دانشگاه تهران و حتی دیگر دانشگاه‌ها بود.

به گزارش ایسنا؛ با توجه به اظهار نظرهای دانشجویان در خصوص مزایا و معایب آموزش مجازی، به نظر می‌رسد به دلیل ابهام در آینده شیوع کرونا ویروس، دانشگاه‌ها و مسئولان آموزش عالی و آموزش پزشکی ضمن بررسی دقیق مزایای این آموزش، امکانات و بودجه‌های بیشتری برای تقویت زیرساخت‌های آموزش‌های مجازی دانشجویان صرف کنند، اگر چه با توجه به جدید بودن این نوع آموزش و عدم آمادگی دانشگاه‌ها و زیرساخت‌های مراکز علمی دانشگاهی برای تعمیم این نوع آموش به همه دروس و همه مقاطع، برخی کسری‌ها و عملکردهای ضعیف قابل توجیه باشد. اما به دلیل اینکه این نوع آموزش در ترم آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود و مسئولان نیز اظهارنظرهایی در خصوص ادامه‌دار شدن آموزش مجازی در دوران پسا کرونا داشتند، باید با استفاده از تجربه فعلی به طور جدی‌تر برای تقویت زیرساخت‌های این نوع آموزش چاره‌اندیشی شود تا خدشه‌ای به کیفیت آموزش و عدالت آموزشی وارد نشود.

نام شما (ضروری) *

ایمیل (ضروری) * *

*