توسعه و رشد انسانی، پیشرفت جامعه و تربیت انسان های خداباور دغدغه تصمیم گیران و برنامه ریزان و دولت مردان می باشد. دولت ها برای دستیابی به آمال هایشان، برنامه های اقتصادی بسیار دقیقی را تدوین و به مرحله اجرا گذاشته اند. تا به طور همزمان در تمام ابعاد پیشرفت نمایند و به توسعه پایدار در زمینه فرهنگ، اقتصاد و آموزش دست یابند. در مسیر توسعه و رشد، انسان و منابع انسانی جایگاه و اهمیت مضاعفی دارد و از آن به عنوان هدف و ابزار توسعه یاد می شود. توجه صرف به اقتصاد و اجرای برنامه های اقتصادی تضمین کننده توسعه و رشد انسانی در تمام ابعاد و اضلاع نیست. بلکه بایستی به روح و روان انسان نیز توجه شود. چرا که انسان موجودی دو ساحتی است. از طرفی، در سراسر تاریخ و در تمام فرهنگ های بشری، دین و معنویت مشخصه ی اصلی و فراگیر حیات انسانی بوده است. در این میان دین اسلام، به عنوان مجموعه کامل یک نظام معرفتی، توجه کامل و دقیقی به تمام ابعاد و اضلاع انسانی داشته است. دستورات اخلاقی و معرفتی موجود در قرآن، نهج البلاغه و احادیث این مساله را روشن می کند که دین اسلام شاخص ها و ملاک های روشنی برای رشد و توسعه انسانی دارد. که این شاخص ها صرفاً مادی نیستند بلکه با در نظر گرفتن بعد جسمانی، دستوراتی را برای رشد معنویِ بعد روحانی ارائه می دهد. هدف از این مقاله تبیین مفاهیم توسعه در گردونه زمان بوده و سعی دارد ضمن بررسی مفاهیم توسعه از نگاه مادی، کاستی های و ضعف های این نکاه را تبیین نماید و نهایتاً شاخص ها و مولفه هایی را برای ایجاد رشد معنوی در میان انسان ها منطبق بر نظام ارزشی ارائه نماید تا شاخص توسعه انسانی که به انسان نگاه تک بعدی دارد را تکمیل نماید.